پژوهش و نشر سلکو | ایران بین دو انقلاب

پیشگفتار

ارش این اثر در سال ۱۳۶۴ به منظور بررسی پایگاه اجتماعی حزب توده مهمترین سازمان کمونیستی در ایران آغاز شد بررسی اولیه دوره کوتاه شکل گیری حزب در سال ۱۳۲۰ ۱۹۴۱ در سال ۱۳۳۲ در بر می گرفت و هدف از آن پاسخ به این پرسش که چرا سازمانی آشکارا غیر مذهبی رادیکال و توانست در کشوری با ویژگی‌های برجسته تشیع پور پادشاهی سنتی و ملی گرایی افراطی موفقیت آنها توجه به شکست های بیشتر حزب های ملی گرای معاصر حزب توده از یک‌سو �ا کامی های اسلاف ایدئولوژیکی سالهای ۱۹۲۰ و ۱۹۳۰ حوزه خود را کم کم به گسترش دادم این بررسی با وقوع انقلاب اسلامی کهن حزب توده نیروهای مذهبی را به قدرت رساند و در نتیجه بنیاد اجتماعی سیاست در ایران را تحلیل و این موضوع را بررسی می‌کند که چگونه توسعه اقتصادی اجتماعی به تدریج ویژگی‌های زندگی سیاسی در ایران را از انقلاب مشروطه تا انقلاب اسلامی رخ داده است

کتاب به سه بخش اصلی تقسیم شده است بخش نخست با بررسی سده نوزدهم انقلاب مصر اوته با حکومت رضاشاه پیشینه تاریخی لازم را برای فهم تحولات ایران نوین به دست می دهد بخش دوم زمینه اجتماعی دگرگونی های سیاسی سال‌های فروپاشی حکومت رضاشاه شهریور ۱۳۲۰ تا شکل گیری حکومت خودکامه محمدرضا شاه مرداد ۱۳۳۲ را تجزیه و تحلیل می‌کند این ۱۲ سال تنها دوره مهم از تاریخ ایران معاصر است که مورخان می توانند آنسوی ظواهر سیاسی یعنی ساختارهای اجتماعی سیاست ایران را ببینند و ریشه های قومی و طبقاتی جنبش های سیاسی مختلف را بررسی کنند پیشنهاد می کنم �انندگانی که علاقه چندانی به ساختار درونی جنبش کمونیستی در این دوره ندارند بهره های ۷ و ۸ را که به بررسی پایگاه های قومی و طبقاتی حزب توده اختصاص دارد به طور گذرا مطالعه کنند در بخش پایانی هم با توصیه برنامه‌های اجتماعی اقتصادی محمدرضا شاه تنشهای سیاسی که به واسطه این برنامه ها تشکیل شده بود و سرانجام به وقوع انقلاب اسلامی سال ۱۳۵۷ بررسی می شود �ی پیچ و خم‌های سیاست ایران تا حد امکان بر سه منبع مهمی که دیگر پژوهشگران علوم اجتماعی اغلب از آن چشم پوشی کرده اند کیه شده است گنجینه بسیار با ارزش اطلاعاتی وزارت خارجه بریتانیا به اداره هندوستان در لندن به ویژه گزارش‌های هفتگی ماهانه سالانه و بررسی‌های دقیقی که طی سال‌های ۱۹۰۵ تا ۱۹۴۹ ۱۲۸۴ تا ۱۳۲۸ توسط کنسول های بریتانیا در استانها و همچنین وزیر مختار ها سفیران و وابسته های ویژه در تهران تهیه و فرستاده می‌شد داده های ارزشمند موجود در مذاکرات پارلمانی از مجلس اول ۱۲۸۵ مجلس هفدهم ۱۳۳۲ که در کتابی با عنوان مذاکرات مجلس شورای ملی به چاپ رسیده است و اطلاعات با ارزش روزنامه ها مجلات و نشریه های ادواری فارسی زبان داخل و خارج کشور طی سال‌های ۱۹۸۰ همچنین در حد امکان از خاطرات تاریخ ها و مقاله های سیاستمداران فعال دولتمردان با زن ته و تبعیدی هایی که پس از سال ۱۳۳۲ ۱۹۵۳ از کشور بیرون رفتند استفاده شده است البته هر کدام از این منابع گرایش‌های ویژه‌ای دارند ولی پژوهشگر علوم اجتماعی هنوز هم می تواند با در نظر داشتن این جانبداری ها مقابله بی طرفانه ای از سیاست ایران به دست آورد �ابله با این گونه اطلاعات با داده های اصیل استفاده از منابع دیگر تصویر عینی و بی طرفانه است سیاست ایران به دست آورد امید است تاریخ نویسان آینده پس از دسترسی به منابع دست نخورده عمده تاریخ ایران در آرشیوهای اتحاد جماهیر شوروی یافته‌های را ارزیابی کنند ما را یاری کردند نیز سپاسگزاری کنم پروفسور دونالد برای

مایلم از کسانی که در نوشتن این اثر مرا یاری کردند سپاسگزاری کنم پروفسور دوم برای خواندن دست‌نوشته‌ها فعالان سیاسی که نمی خواهند نامشان برده شود برای مصاحبه ها اسناد کمیابی که در اختیارم گذاشتند و تذکر های ارزشمندشان خانم نیکی موسسه های زیر برای همکاری‌های مالی آنها سپاسگزارم و پژوهش‌های تحولات بین المللی در دانشگاه کلمبیا برای کمک های مقدماتی از سال �۶۷ ۱۹۶۹ دانشگاه شهر نیویورک برای فراهم ساختن فرصت سفر تابستانی در سال‌های ۱۹۷۲ ۱۹۷۴ ۱۹۷۶ ۱۹۷۹ شورای پژوهش های علوم اجتماعی به دلیل اعطای فرصت گذراندن دوره فوق تخصصی در سال ۱۹۷۷ و کالج با دانشگاه شهر نیویورک برای کمک هزینه ها و مرخصی سال های ۱۹۷۹ ۱۹۸۰ جهت تکمیل کتاب همچنین از مسئولان اداره اسناد منتشر نشده بریتانیا به دلیل اجازه استفاده از نقل قول های موجود در اسناد منتشر نشده خارجی در اداره اسناد دولتی و اداره هندوستان در لندن هم سپاسگزارم البته موسسه ها و افرادی که پیشتر از آنها قدردانی شد نسبت به هرگونه نادرستی یا عقیده سیاسی مطرح شده در کتاب هیچگونه مسئولیتی ندارند لازم به یادآوری است که از خانه را فقط برای اشاره به نقل قول ها اسناد با ارزش تر و بحث انگیز و منابع بسیار با اهمیت استفاده شده است سایر آثار دست دوم و ممتاز مانند دیگر منابع مهم در کتاب شناسی پایان کتاب آمده است

.........................

درباره نویسنده

پروفسور رولاند ابراهیمیان به سال ۱۳۲۰ ۱۹۴۰ در تهران دیده به جهان گشود تا سال ۱۳۳۰ ۱۹۵۰ در همین شهر به تحصیل پرداخت و سپس قوانین انگلستان را در سال ۱۳۴۲ ۱۹۶۳ از دانشگاه افزود درجه کارشناسی ارشد گروه در سال ۱۳۴۸ ۱۹۶۹ از دانشگاه کلمبیا موفق در صد درجه دکتر ابراهیمیان در دانشگاه‌های پرینستون و به تدریج تدریس تاریخ ایران پرداخت هم اکنون استاد تاریخ عمومی به ویژه تاریخ اروپا جدید و جهان سوم در خلیج دانشگاه نیویورک از پروفسور ابراهیمیان تاکنون کتابها و مقالات گوناگون را خصوصاً درباره ایران موفق نوشته است بهترین کتاب های ایشان علاوه بر ایران بین دو انقلاب عبارتند از

............................

یادداشت مترجمان

به کار بستن یک روش تاریخی جدید متکی به داده ها و منابع مادی و انسانی ایران بین دو انقلاب را به روایت تاریخی متفاوت تبدیل کرده است که در آن تبیین و تحلیل پدیده ها و دگرگونی‌های تاریخ معاصر ایران بر داده‌ها و منابعی همچون اسناد گزارش‌ها روزنامه‌ها و مذاکرات مجلس استوار شده است بنابراین اصل ادارات نقل شده از منابع فارسی از جمله مجلات روزنامه ها و مذاکرات مجلس را بر ترجمه آنها ترجیح داده ایم ولی تلاش ما در انجام این مهم و کامیابی چندانی همراه نبود در اغلب برگه های درخواستی که برای دریافت مجلات و روزنامه های گوناگون به مسئولین کتابخانه‌ها می‌دادیم عباراتی مانند موجود نیست امانت داده نمی‌شود و از این قبیل در کتابخانه‌های معتبری مانند کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران و کتابخانه ملی نیز همه شماره های مجلات و روزنامه ر را پیدا نکردیم البته مشکل دیگری هم وجود داشت که برای همه خوانندگان انگلیسی‌زبان برخی نقل قول‌ها و عبارات چنان خلاصه و ساده شده بود که آورده نثر فارسی آنها بر اصل امانتداری در ترجمه خسته وارد می‌کرد در این گونه موارد به ویژه عمل کردیم الف هنگامی است که منبع فارسی را پیدا کردیم که با ترجمه آبراهامیان تفاوت چندانی نداشته است عبارات اصلی فارسی را آورده ایم به در موارد توانسته‌ایم فارسی دستیابی به ترجمه آن بسنده کردیم عبارات بسیار خلاصه و ساده شده را نیز ترجمه کرده ایم که عمدتاً از آوردن اصل فارسی آنها چشم‌پوشی دهیم پس ناگفته پیداست که امکان دارد به عنوان های ترجمه شده با اصل آنها متفاوت باشد گوناگونی تفاوت و تضاد در تحلیل‌ها و روایت‌های تاریخی مهم ترین عامل در پویا و غمگین تر شدن پژوهش‌های تاریخی است و از لحاظ منطقی بازسازی و بازنویسی یک مرحله تاریخی از جمله تاریخ اجتماعی نفت نقطه کمال و پایانی ندارد هیچ مورخی نمی‌تواند پرونده یک دوره تاریخی را به بایگانی بسپارد گرچه این داد حوزه توزیع اطلاعات تاریخی هم تا حدودی نسا پیدا می‌کنند شناسایی یک رشته اطلاعات تاریخی مورد پذیرش ممکن است و منابع بنیادی تاریخ معاصر ایران از اطلاعات تاریخی خالی از همان آغاز به کار نیست اسامی عناوین تاریخ دقیق رویدادها و حتی روند رویدادها و معمولاً متفاوت ثبت شده است ایران بین دو انقلاب نیز متاثر از این وضعیت است ما در حد توان خود اطلاعات تاریخی موجود در کتاب را با منابع اصلی کرده است فارسی از این موارد بر این باشد که ایران بین دو انقلاب درآمدی بر جامعه‌شناسی سیاسی ایران معاصر جایگاه برجسته و ارزنده‌ای دارد ولی بی گمان پرسش‌هایی را بی پاسخ گذاشته است البته کاستی‌هایی در آن مشاهده می‌شود به همین دلیل امیدواریم در جمع این کتاب سهمی اندک در رونق بازار بررسی‌های موشکافانه و ارزیابی‌های نقادانه تاریخ معاصر ایران نوشته های هم زمینه آن داشته باشد ه نقادانه به ترجمه کتاب نیز ما را بر آن خواهد داشت تا با دلگرمی و دقت بیشتری در این حوزه خطیر و ارزشمند تلاش کنیم البته ترجمه و چاپ این کتاب بدون تلاش همکاری و راهنمایی شماری از دوستان و همکاران عزیز که در بخش‌های مختلف این حوزه فرهنگی کوشش می‌کنند ممکن بود از همه آنها از جمله برخی استادان و دانشجویان دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران به مسئولین و کارکنان نشینی سپاسگزاریم