بخشی از کتاب

روانشناسی در ورزش، بررسی موانع ذهنی ورزش کردن و راهکارهای غلبه بر آن

فهرست مطالب کتاب روانشناسی در ورزش

دیپاچه

فصل اول: عدم تحرک، ازبهانه تا واقعیت

بهانه‌های اصلی ورزش نکردن

1ـ من هم یکی مثل دیگران هستم

2ـ آب از سرم گذشته است

3ـ سنگ بزرگ و تجربیات تلخ

4ـ وقت ندارم

5ـ ورزش کردن هزینه بر است

6ـ محل مناسبی برای ورزش کردن ندارم

7ـ دیگران مرا همراهی نمی‌کنند

8ـ ذهنم به شدت آشفته است

دلایل اصلی عدم تحرک و پرداختن به ورزش

1ـ تنبلی

2ـ سخت و هراس انگیز بودن تغییر

3ـ فقدان مسئولیت پذیری و تعهد نسبت به زندگی خود

4ـ بی‌هدفی و سردرگمی

فصل دوم: موانع ذهنی ورزش کردن

1ـ مقاومت ناخودآگاه ذهن در برابر تغییر

1ـ الف) نگرش‌های نادرست

چگونه می‌توان نگرش خود را اصلاح کرد؟

نگرش و ورزش

1ـ ب) نقش ترس در مقاومت ذهنی در برابر تغییر

1ـ ج) نقش عادت در مقاومت ذهنی در برابر تغییر

عادت و ورزش کردن

2ـ خطاهای شناختی و نقش آنها عدم پرداختن به ورزش

سیستم‌های تفکر و اندیشه انسان

سیستم‌های فکری ذهن انسان

1ـ تفکر اتوماتیک

چرایی و چگونگی مانع‌تراشی تفکر اتوماتیک در برابر ورزش کردن

2ـ تفکر کنترل شده

اصلاح شناخت و بهره‌مندی از مدل شناختی برای رفتن به سمت ورزش

مهمترین خطاهای شناختی و اثرگذاری آنها بر بی‌تحرکی

خطای تعصب دوگانه

خطای خوش‌خیالی (نادیده گرفتن هوشیاری منفی)

تعریف صحیح و دقیق هوشیاری منفی

چرایی کمرنگ شدن هوشمندی منفی در زندگی‌های امروزی

فصل سوم: بررسی موانع ورزش کردن و راهکارهای غلبه بر آنها

1ـ کمبود وقت

2ـ مشکل مالی

3ـ دردهای عضلانی و عدم پاسخ‌گیری مناسب از ورزش

فصل چهارم: جادوی ورزش

فواید درخشان و بی‌نظیر ورزش کردن

فواید کلان و اجتماعی ورزش

الف) ورزش ابزاری برای توسعه تعامل و صلح در عرصه جهانی

ب) ورزش ابزاری برای ایجاد وفاق و وحدت ملی و مبارزه با ناهنجاری‌ها و آفت‌های اجتماعی

ج) ورزش ابزاری برای بهبود سلامت جامعه و کاهش هزینه‌های درمانی

اثرات مثبت ورزش در حوزه ارتقا سلامت جسمانی

1ـ ورزش سیستم ایمنی بدن را به شدت تقویت می‌کند

2ـ ورزش کردن توان قلب را بهبود می‌بخشد

3ـ تاثیر مثبت ورزش بر دستگاه تنفسی

4ـ تاثیر مثبت ورزش بر دستگاه گوارش

5ـ تاثیر مثبت ورزش بر سیستم عضلانی ـ اسکلتی

6ـ تأثير ورزش بر عملکرد غدد داخلی

7ـ عملکرد ورزش بر دستگاه عصبی

8ـ اثر ورزش در افزایش طول عمر

نقش ورزش بر سلامت روانی

فصل پنجم: ماهی رااز آب بگیرید

چگونه به ورزش و تمرین عادت کنیم؟

16 توصیه مهم ورزشی

نکات احتیاطی قبل از آغاز ورزش

معرفی چند تمرین ساده خانگی

روش‌هایی برای رفع خستگی، درد و تنش عضلانی پس از ورزش

دردهای مهمی که باید به آنها توجه کرد

توصیه‌هایی مهم در ارتباط با مصرف نوشیدنی‌ها هنگام ورزش

رژیم غذایی مناسب برای ورزش و وزن کم کردن

آسیب‌دیدگی‌های متداول ورزشی

دیباچه کتاب

انسان تنها موجود هوشمند دنیا بوده که با شکل‌دهی به زندگی اجتماعی متمدنانه، در تمام تاریخ با هدف بهبود کیفیت زندگی خود و افزایش قدرت و توان خود در مواجهه با مشکلات، چالش‌ها و سختی های زندگی مثل مقابله با بیماری‌ها، در امان ماندن از خطرات طبیعی و ...، در مسیر پیشرفت و تعالی گام برداشته است. این فرایند پیشرفت علمی، اجتماعی و تکنولوژیکی تا پیش از قرن هجدهم، یعنی قرنی که انقلاب صنعتی در جهان رخ داد، شتاب و روندی به نسبت کند داشت. اما بعد از این رویداد و حرکت دنیا به سمت صنعتی شدن و بکارگیری گسترده فناوری‌ها و تکنولوژی‌های روزآمد، شتاب پیشرفت جوامع از ابعاد مختلف بسیار زیاد شد. به طوری که در قرن بیستم و بر جرقه جنگ‌های جهانی، به یکباره علم، دانش و تکنولوژی به مهمترین اولویت و دغدغه حکومت‌ها و مردم تبدیل شد و پس از آن، جهش انفجارگونه‌ای در زمینه خلق و بکارگیری فناوری‌های نوین در زندگی مردم شکل گرفت.

امروز یعنی در نیمه اول قرن بیست و یکم، نه تنها زندگی به صورت جدی از دانش و تکنولوژی‌های مدرن بهره می‌گیرد، بلکه حتی امروز تصور زندگی کردن، کار کردن و حتی تفریح و سرگرمی، بدون بهره‌مندی از ابزارها و امکانات کارآمد تکنولوژیک برای بسیاری از مردم امکان‌ناپذیر است.

خیلی‌ها امروز از خود می‌پرسند: وقتی تلفن همراه و اینترنت نداشتیم، چگونه با هم ارتباط می‌گرفتیم و از احوال هم با خبر می‌شدیم، پیش از این چگونه کارهای سخت خانه و مدیریت شهری را انجام می‌دادیم، اصلاً چگونه می‌توانستیم کار کنیم، اطلاعات را ذخیره نماییم، تحلیل کنیم، تولید کنیم و با فروش و بازاریابی متکی به تکنولوژی‌های دیجیتال نسبت به سودآوری و پیشرفت اقدام کنیم.

بله، امروز بسیاری از مردم مخصوصاً نسل‌های جدید حتی قادر به درک زندگی‌های ساده و دور از تکنولوژی ها و فناوری‌های جدید نیستند. امروز به معنای واقعی علم و تکنولوژی به خدمت جامعه بشری در آمده تا زندگی را برای‌مان آسان‌تر، لذت‌بخش‌تر و جذاب‌تر کند. اما ....

اما چند سوال مهم. واقعاً زندگی مدرن فعلی، لذت‌بخش‌تر، آسان‌تر و جذابتر زندگی ساده و بی‌آلایش گذشته شده است؟ آیا اکنون بشر با مشکلات، دغدغه‌ها و چالش‌های کمتری مواجه است؟ آیا امنیت روانی و سلامت جسمی نسبت به گذشته بهبود یافته است؟ آیا امروز خطرات و بیماری‌های هولناکی زندگی انسان عصر مدرنیته و ارتباطات را تهدید نمی‌کنند؟

واقعیت آن است که در تناقضی عجیب و حتی هولناک، تمام دستاوردهای علمی و تکنولوژیکی و تمام امکانات مدرن و به ظاهر کارآمدی که به زندگی ما اضافه شده، نه تنها به افزایش لذت، نشاط، طراوت و حتی سلامتی‌مان منجر نشده بلکه تهدیدات و خطرات جدیدتر و ترسناک‌تری را نیز با خود به همراه آورده است.

البته آنچه رخ داده شوک آور نیست، چراکه خیلی سال قبل یعنی در میانه قرن بیستم، زیگموند فروید، پدر علم روانکاوی در کتابی معروف به نام «تمدن و ناملایمت‌های آن[1]»، به شکل مفصلی تشریح کرد که مدرنیته و تمدن متکی به تکنولوژی و علم، چگونه به طرق مختلف از جمله سلب و محدود سازی روز افزون آزادی‌های بشر، تحریف و محدودسازی روابط عاشقانه، پیچیده ساختن شدید روابط انسانی و اجتماعی، از طریق ایجاد رقابت‌های کاذب اما حساس و اثرگذار در عرصه‌های مختلف اقتصادی و اجتماعی و همچنین از طریق ایجاد تحولات شگرف و البته مخرب در سبک تفکر و زندگی مردم، زندگی را برای انسان سخت‌تر و دشوارتر ساخته‌ و انواع مشکلات و تنش‌های روانی و جسمی خطرناکی را به وی تحمیل کرده اند.

بله، امروز خیلی‌ها دارای مشاغلی ساده نسبت به گذشته هستند که از آنها تحت عنوان مشاغل پشت میز نشین یاد می‌کنند. دیگر امروز کمتر انسانی مجبور است تن به کارهای سختی بدهد که متکی به نیرو و توان بدنی هستند. امروز مخصوصاً در کشورهای مدرن، برای هر کار سختی یک ابزار یا تکنولوژی جدید خلق شده، تکنولوژی‌هایی که حتی می‌توانند درختان چند صد ساله و یا خانه‌های غول اسا را به راحتی از یک نقطه به نقطه دیگری منتقل کنند. امروز اغلب افراد کارهای خود را با بهره‌مندی از تکنولوژی‌هایی مثل رایانه، ماشین حساب، اینترنت و ... ظاهراً به سادگی انجام می دهند اما در پس این سهولت، سادگی و راحتی، مشکلات و چالش‌های عدیده‌ای نهفته است، مشکلات و تهدیداتی که به صورت جدی سلامت جسمی و روانی ما را به مخاطره انداخته‌اند و امنیت روانی و حتی تعادل ذهنی‌مان را مخدوش ساخته‌اند.

اجازه دهید برای درک بهتر تحولات نامیمون و خطرناکی که در زندگی بشر رخ داده به صورت موردی و خلاصه به برخی از آنها اشاره کنیم:

* در گذشته تعداد مشاغل نسبت به تعداد افراد زیاد بود و این یعنی رقابت سختی برای یافتن شغل وجود نداشت. چه بسا خیلی ها حتی با اتکا به قدرت و توان خواندن و بدون داشتن مدارک عالی دانشگاهی می‌توانستند به راحتی شغلی خوب با درآمدی خوب را به دست آورند اما امروز به واسطه افزایش شدید متقاضیان کار و سخت‌تر شدن رقابت‌های شغلی، حتی مدارک عالی دانشگاه و کسب تخصص نیز ضمانت قدرتمندی برای یافتن یک شغل مناسب نیست.

اگر به این شرایط رقابتی شدید و آزاردهنده شک دارید سری به آگهی‌های استخدام بزنید. اگر مثلاً 20 سال قبل شخصی با مدرک دیپلم هم می‌توانست یک مجوز نشر بگیرد و ناشر شود، امروز حتی برای کار کردن در یک انتشارات به عنوان منشی، از افراد انتظار دارند، علاوه بر مدرک فوق لیسانس، روابط روابط عمومی، تسلط بالایی نیز بر انواع نرم افزارهای رایانه‌ای مثل آفیس ویندوز داشته باشند. امروز حتی یک کارگر ساده باید از تحصیلات عالیه برخوردار باشد و مثلاً بتواند امور بانکی و حسابرسی اولیه یک شرکت را انجام دهد.

* در سال‌های گذشته سبک‌های و شیوه‌های مختلف برای زندگی، کسب و کار و حتی تفریح و خوش گذرانی وجود نداشت. اما همین سادگی نه تنها بسیار زیبا و لذت‌بخش بود، بلکه آرامش و امنیت روانی خیلی خوبی را نیز برای افراد به همراه می‌آورد. در آن سال‌ها انسان‌ها از زندگی کردن در کنار هم، گفتگو کردن با یکدیگر و روابط اجتماعی به شدت لذت می‌بردند اما امروز سبک‌های زندگی، کار و خوشگذرانی، بسیار متنوع و گوناگون شده‌اند اما دیگر مثل گذشته انسان‌ها از همزیستی در کنار هم لذت نمی‌برند. چراکه تجمل گرایی، حسادت، خودبزرگ‌بینی و بسیاری از ویژگی‌های بد فکری و شخصیتی و البته نگرش‌های نادرست، باعث شده انسان امروزی دیگر سادگی را ارزشمند تلقی نکند و به نگاهی توام با طمع همواره به دنبال کسب پول، قدرت و اعتبار بیشتر باشد. پر بیراه نیست اگر بگوییم دنیای امروزی به جنگی بی‌پایان برای خودبرتربینی و فخرفروشی به دیگران تبدیل شده است.

* این روزها انواع مشکلات اقتصادی که حاصل رقابت‌های شدید در عرصه بین‌المللی است، گریبان اغلب مردم را گرفته است. خیلی‌ها از صبح تا شب کار می کنند اما نه تنها هرگز در مسیر ثروت‌اندوزی و پیشرفت مالی گام بر نمی‌دارند، بلکه هر روز به دلایلی مثل تورم و افزایش افسار گسیخته قیمت‌ها، در تامین نیازهای ضروری زندگی خود نیز با مشکلات بیشتری مواجه می‌شود. این در حالی است که در گذشته‌های نه چندان دو افراد با کار کردن در ساعت‌های محدودی از روز، به درآمدی معقول دست می‌یافتند که متکی به آن علاوه بر تامین نیازهای اولیه و ضروری می‌توانستند از مسیر پس انداز نسبت به خرید خانه، ماشین و ... برای خود اقدام کنند.

همین مشکلات اقتصادی امروزه بسیاری از انسان‌ها را درگیر انواع بدهی‌ها و وام‌های سنگین، با بهره‌هایی سنگین و کمرشکن کرده است.

* در عصر ارتباطات و رسانه، چرخش اطلاعات به سرعت و به راحتی انجام می‌شود و همه انسان‌ها در اقصی نقاط دنیا در کمترین زمان ممکن در جریان تمام اتفاقات و رویدادهای مختلف قرار می‌گیرند. اما این فرایند کاملاً مثبت و مفید نیست. از یک سو امروز همه ما در معرض بمباران اخبار منفی، نگران کننده و ناامید کننده‌ای هستیم که مواجهه به آنها رنجش‌های فراوانی را برای‌مان به همراه می‌آورند و از سوی دیگر همه ما در معرض مواجهه با انواع اطلاعات و محتواهای دروغین، کذب و جهت‌دار نیز هستیم که هدف از طراحی آنها فریب دادن ماست.

در این سال‌ها اغلب افراد به واسطه انواع تنش‌ها و دغدغه فکری و بمباران اطلاعاتی، قادر به هدف گذاری برای خود و مدیریت هدفمند زندگی خویش نیستند و بدین واسطه از سردرگمی عجیب و هولناکی رنج می‌برند. بسیاری از ما از صبح تا شب تلاش می‌کنیم، می‌جنگیم و زخمی می‌شویم اما در پایان شب حتی نمی‌دانیم برای چه جنگیده‌ایم و قرار است چه چیزی نصیب‌مان شود. ما در گیر رقابت‌هایی شدید و بی‌معنا هستیم که بازنده و برنده ظاهری آن، هر دو بازنده هستند. چراکه اصولاً این رقابت متکی به طمع و خودبزرگ‌بینی هیچ آینده مطلوبی را در افق حرکت‌مان قرار نمی‌دهد.

* در زندگی مدرن امروزی اغلب ما اسیر عادت‌های غلط و زیان‌باری مثل سیگار کشیدن، استعمال مواد مخدر، عدم تحرک، تنبلی، عدم سحرخیزی، شب‌بیداری، پر خوری، بدخوری و هزاران آفت دیگر هستیم و بدین واسطه انواع مریضی‌های خطرناک مثل چاقی، دیابت، فشار خون، سرطان و ... سایه‌شومان را حتی یک لحظه از سر زندگی‌مان بر نمی‌دارن.

در این سال‌ها اغلب ما در خواب خرگوشی حاصل از بهره‌مندی از تکنولوژی‌های مدرن فرو رفته ایم و نمی‌دانیم که برای دستیابی به این راحتی و آسودگی ساختگی، کاذب و بی‌ارزش، چه بهای سنگینی را پرداخت می‌کنیم.

بروز انواع آفت‌های اجتماعی و خانوادگی، بحران‌های هویتی، انواع بیماری‌های روان‌تنی (مثل معده‌دردهای عصبی)، انواع بیماری‌های روانی مثل افسردگی و هزاران آفت دیگر، بر زندگی ما سایه افکنده‌اند. اما ....

اما باز چند سوال مهم. آیا آینده تاریک و ناامید کننده است؟ آیا راهی برای غلبه بر این همه مشکلات روانی و فیزیکی وجود ندارد؟ آیا هیچ راهی برای ایجاد تحولات مثبت در زندگی و ایجاد عادت‌های فکری و رفتاری درست، وجود ندارد؟

خوشبختانه پاسخ تمام این سوالات مثبت و امیدبخش است. بله زندگی امروز ما را اسیر انواع چالش‌ها و تهدیدات کرده، اما بیرون آمدن از این فضای ترسناک، آسیب‌زا و آزاردهنده تنها نیاز به کسب آگاهی و تصمیم‌گیری درست منطقی است. کافی است هدفی درست، روشن و انگیزه‌بخش برای خود ترسیم کنیم و با تقویت اراده، اشتیاق و مسئولیت‌پذیری خود به سمت بهره‌مندی از روش‌های کارآمدی برویم که به صورت شگرفی می‌توانند زندگی‌مان را متحول سازند و امنیت و تعادل روانی و البته سلامت جسمانی را به ما هدیه دهند.

یکی از موثرترین روش‌ها و کارآمدترین متدها برای ایجاد تحولات مثبت و خارق العاده در زندگی بهره‌مندی از ورزش منظم و مستمر است. بله، ورزش. ورزش کردن روشی بسیار سودمند، کارآمد و اثربخش برای مقاوم سازی بدن در برابر انواع بیماری‌ها، مقابله با انواع تهدیدات جسمانی مثل چاقی و دیابت و حتی تقویت قدرت و تمرکز ذهن برای مواجهه موثر و کارساز با انواع تنش‌های روانی است. ورزش کردن دریچه‌ای روشن است به سمت یک زندگی سالم و متحول شده که در آن عادت‌های غلط فکری و رفتاری با عادت‌های سودمند و مفید جایگزین شده‌اند. ورزش راهی است که به چشم‌اندازی پر از رنگ و نور و شادی و نشاط. ورزش جاده‌ای است که سوی زندگی آگاهانه، مسئولانه و سالم. ورزش همان جادوی نجات بخشی است که ما را یاس، ناامیدی و افسردگی دور می‌سازد و هدفمندی، پیشرفت، موفقیت و گنجی بزرگ به نام رضایتمندی و سعادت به ما ارزانی خواهد داشت.

به همین دلیل ما این کتاب، یعنی کتاب روانشناسی ورزش را به بررسی اهمیت و حساسیت ورزش در زندگی مدرن امروزی اختصاص داده‌ایم و قصد داریم با بررسی و آسیب‌شناسی موانع ذهنی و بیرونی گرایش افراد به سمت ورزش، از مسیر آگاهی‌بخشی ،یعنی تبیین ضرورت و اهمیت ورزش) و انگیزه‌بخشی یعنی تبیین و معرفی راهکارهای عملی اصلاح عادت‌های غلط فکری و ایجاد عادت سودمند ورزش کردن، شما عزیزان را برای ایجاد یک تحول شگرف و سازنده در زندگی خود آماده سازید. این کتاب برای تمام کسانی که از شرایط فعلی خود ناراضی هستند، برای تمام کسانی که غرق در انواع رنجش‌ها و بیماری‌های ذهنی و جسمی هستند، برای تمام کسانی که خواستار دستیابی به یک زندگی سالم و توام با خوشبختی هستند و حتی برای تمام کسانی که انواع بهانه‌ها و توجیهات نمی‌گذارد به سمت ورزش کردن بروند مفید است. چراکه رازهای شگرفی را با شما عزیزان در میان خواهد گذاشت و راهکارهایی طلایی و درخشان و البته قابل استفاده و کاربردی را برای ایجاد تحول در زندگی‌ به شما مخاطبان ارایه خواهد کرد.

نگران نباشید، بنده به عنوان یک روانشناس ورزشکار که خود با مشغله‌های بسیاری مواجه است، با مشکلات و مصائب زندگی امروزی به خوبی آشنا هستم و می‌دانم که تقریباً هیچ یک از شما عزیزان نمی‌تواند به یکباره زندگی خود را متحول سازد. اما قصد دارم متکی به جادوی «اثر مرکب» به شما عزیزان نکات و آموزه‌هایی را منتقل کنم که با بهره‌مندی از آنها می‌توانید به مرور تغییراتی به ظاهر کوچک اما با اثرگذاری‌های بزرگ و خارق العاده را در ذهن و زندگی خود ایجاد کنید.